ذخیره تخمدان و نقش آن در فرآیند باروری

تخمدان‌ها دو غده کوچک و بادامی شکل هستند که در دو طرف رحم قرار دارند. این اندام‌ها علاوه بر تولید تخمک، مسئول ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون هستند. این هورمون‌ها نه تنها در تنظیم چرخه قاعدگی نقش دارند، بلکه در بروز ویژگی‌های ثانویه جنسی زنان مانند رشد پستان‌ها و تغییرات بدنی در دوران بلوغ نیز مؤثر هستند. یکی از مهم‌ترین وظایف تخمدان‌ها، تولید تخمک و آماده‌سازی آن برای باروری است. این روند به صورت ماهانه در طی چرخه قاعدگی رخ می‌دهد. تخمک‌ها درون تخمدان‌ها در ساختارهایی به نام فولیکول نگهداری می‌شوند. در هر چرخه، یک تخمک بالغ شده و برای تخمک‌گذاری آماده می‌شود.

اهمیت نقش تخمدان‌ها در سلامت باروری

تخمدان‌ها علاوه بر نقش حیاتی در تولید مثل، به دلیل ترشح هورمون‌های زنانه، نقش کلیدی در حفظ سلامت عمومی بدن ایفا می‌کنند. تغییرات در عملکرد تخمدان می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند ناباروری، کیست‌های تخمدانی، و سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شود.

رزرو تخمدان به تعداد تخمک‌هایی گفته می‌شود که یک زن در تخمدان‌های خود دارد. هر زنی با تعداد مشخصی تخمک به دنیا می‌آید و این تعداد در طول زندگی او به تدریج کاهش می‌یابد. با رسیدن به سن بلوغ، این تعداد به‌طور فعالانه شروع به کاهش می‌کند و با گذر زمان، کیفیت و کمیت این تخمک‌ها به‌طور چشمگیری کم می‌شود. کیفیت تخمک‌ها نیز همانند تعداد آن‌ها بر باروری تأثیر می‌گذارد. تخمک‌های با کیفیت پایین ممکن است به مشکلاتی مانند ناباروری، سقط جنین یا ایجاد جنین‌های با ناهنجاری‌های کروموزومی منجر شوند. به‌ همین دلیل، بررسی ovarian reserve برای زنانی که قصد بارداری دارند، بسیار حیاتی است.

چگونه ذخیره تخمدان اندازه‌گیری می‌شود؟

برای اندازه‌گیری، از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. از جمله این روش‌ها می‌توان به آزمایش‌های خون اشاره کرد که سطح هورمون‌های مرتبط با عملکرد تخمدان‌ها را می‌سنجند. از جمله این هورمون‌ها، آنتی‌مولرین هورمون (AMH) و فولیکول‌تحریک‌کننده (FSH) هستند که هر یک می‌تواند اطلاعات دقیقی از وضعیت تخمدان‌ها ارائه دهد. سونوگرافی نیز یکی دیگر از روش‌های متداول برای بررسی ذخیره تخمدان است. در این روش، تعداد فولیکول‌های قابل مشاهده در تخمدان‌ها بررسی می‌شود که می‌تواند یک نشانگر موثر از وضعیت تخمک‌ها باشد. در مرکز دکتر محمد نژاد سونوگرافی شمارش فولیکول‌های آنترال (AFC) با تجهیزات مدرن و با دقت بالا جهت اطمینان مراجعین عزیز از نتیجه فرآیند خود انجام می شود.

نقش رزرو تخمدانی در باروری

تخمک‌ها در فرآیند باروری نقش حیاتی ایفا می‌کنند. زمانی که رزرو تخمدان یک زن بالا باشد، شانس بارداری او نیز به طور طبیعی بیشتر است. با کاهش تعداد تخمک‌ها، شانس باروری کاهش می‌یابد و در موارد شدیدتر ممکن است زنان با مشکلاتی نظیر ناباروری مواجه شوند. Ovarian reserve ارتباط مستقیم با سن دارد. زنانی که در سنین جوانی قرار دارند، معمولاً ذخیره بالاتری دارند و به همین دلیل شانس بیشتری برای بارداری طبیعی دارند. با این حال، با افزایش سن، ذخیره آن به‌سرعت کاهش می‌یابد و از حدود سن ۳۵ سال به بعد، این کاهش به‌ویژه چشمگیر است.

کاهش Ovarian Reserve یکی از علل اصلی ناباروری در زنان است. وقتی تعداد تخمک‌ها به حداقل می‌رسد، احتمال بارداری طبیعی به شدت کاهش می‌یابد. به همین دلیل، زنانی که دارای کاهش reserve تخمدان هستند، ممکن است نیاز به استفاده از روش‌های کمک‌باروری مانند لقاح خارج رحمی (IVF) داشته باشند. اما کاهش آن همیشه به معنای ناباروری نیست. زنانی که هنوز تخمک‌هایی با کیفیت دارند، حتی با ذخیره کمتر نیز می‌توانند باردار شوند. با این حال، کاهش تخمک به‌معنای کاهش شانس بارداری در هر دوره قاعدگی است و به همین دلیل ممکن است زمان بیشتری برای باردار شدن نیاز باشد.

آیا کاهش رزرو تخمدان قابل پیشگیری است؟

کاهش Ovarian reserve به‌طور طبیعی با گذشت زمان رخ می‌دهد و هیچ روش قطعی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. با این حال، برخی از عادات زندگی می‌توانند روند این کاهش را کند کنند. برای مثال:
تغذیه مناسب: مصرف غذاهای حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد مغذی می‌تواند به سلامت تخمدان‌ها کمک کند.
دوری از مواد مضر: پرهیز از مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر می‌تواند تأثیر مثبت بر ذخیره تخمدان داشته باشد.
حفظ وزن سالم: وزن بدن مناسب و دوری از چاقی یا لاغری مفرط می‌تواند در بهبود سلامت باروری مؤثر باشد.

چندین عامل می‌توانند در کاهش ذخیره تخمدان نقش داشته باشند. اصلی‌ترین عامل، سن است. همان‌طور که اشاره شد، با افزایش سن، تعداد و کیفیت تخمک‌ها به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد. با این حال، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند این روند را تسریع کنند:
عوامل ژنتیکی: برخی از زنان به‌طور طبیعی ذخیره تخمدان کمتری دارند که این مسئله می‌تواند ناشی از ژنتیک باشد.
بیماری‌های تخمدانی: بیماری‌هایی مانند اندومتریوز یا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک ممکن است باعث کاهش ذخیره تخمدان شوند.
درمان‌های پزشکی: برخی از درمان‌ها مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند باعث آسیب به تخمدان‌ها و کاهش تعداد تخمک‌ها شوند.

مرکز رادیولوژی و سونوگرافی دکتر محمدنژاد در جردن با برخورداری از تجهیزات پیشرفته و کادری مجرب، یکی از بهترین مراکز برای انجام سونوگرافی AFC و ارزیابی ذخیره تخمدان است. این مرکز با ارائه خدمات تصویربرداری پزشکی دقیق و تخصصی در زمینه‌ی باروری، به زنان کمک می‌کند تا با آگاهی کامل از وضعیت تخمدان‌های خود، بهترین تصمیم‌ها را برای بارداری بگیرند.